İDİMALILAR BİRLİĞİ

Mehmet BİLDİRİCİ

Bugün Gökova Akyaka'nın içinde bulunduğu tarihi çevrenin, ilk çağlarda İDİMA isimli kentin yerleşim yeri olduğu bilinmektedir. İdima kenti, zaman içinde Kozlukuyu, Yazılıtaş, Haşimbahçe, İnişdibi, Akyaka, Eski İskele, Hayıtlı gibi yerleşim yerlerini içine almakta idi.

M.S 1. Yüzyılda Roma İmparatoru Vespasianus adına dikilmiş, Eski İskele bulunmuş ancak bugün kayıp olan bir yazıtta "İDİMALILAR BİRLİĞİ" "KOINON TO IDIMION" adlı bir birlikten söz edilmektedir. (Yazıt 607)

Bu yazımızda yazıtlardan gelen bilgilere göre bu birliği incelemeğe çalışacağız. Gerçekten tarihi İDİMA kenti, bölgenin coğrafyasına bağlı olarak, çeşitli mahallelerden oluşmaktadır. Bunlar arasında idari ve ekonomik düzeni sağlayan, ihracat ve ithalat işlerini düzenleyen bir birlik olduğu anlaşılmaktadır.

Bu birlik yönetim organlarını nasıl seçiyor, seçim nasıl oluyor. Şimdilik bir şey söylemek mümkün değil. Ancak bu birliğin kentin mahallelerini, kalelerini, Eski İskele'de bulunan limanını, ticari mallarının giriş çıkışlarını düzenlediği düşünülebilir. Gerçekten M.Ö. 2.yüzyıldan, M.S 1. Yüzyıl sonuna kadar bu yörede yoğun bir ticari yaşam olduğu, pek çok yabancının bugün olduğu gibi burada bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu dönemde yöre, M.Ö. 2. Ve 1. yüzyılda Rodos tarafından Rodos Karşıyakası (Rhodian Parea) olarak yönetilmiş, daha sonra Roma İmparatorluğu'na katılmıştır.

Daha sonra, M.S. 3. Yüzyıldan, Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar malarya (sıtma) hastalığı sebebi ile insanlar bu güzel coğrafyaya yerleşememişlerdir. Yada çok az nüfus yaşama cesaretini göstermiştir. Malarya hastalığının başlıca sebebi ise, birikinti sularda yaşayan sivrisineklerdir.

Nasıl oluyor da ilk çağda, insanlar burada ileri bir yaşam ve ticaret sergilemişlerdir. Sivrisinek o çağlarda yok mu idi ? Yada o çağlarda insanlar drenaj kanalları ile bu durgun suları kurutmuşlar mıdır ?. Roma döneminde drenaj projelerinin uygulandığı bilinmektedir. Ancak burada bu konuda kalıntılar bugüne gelememiştir, gene de durum ciddi bir araştırma konusudur.

Bu dönemde Eski İskele de bir Leto ve Afrodit tapınaklarının olduğu konusunda yazıtlardan bilgiler gelmektedir. Bunların rahipler tarafından yönetildiği kabul edilebilir. (Yazıt 608+609)

Yazıtlarda yer isimleri de geçmektedir. Pedion, Lossesus … gibi. Bu yerleşim yerlerinin bugünkü yeri tespit edilememekte ancak İdima civarında olduğu kabul edilmektedir. (Yazıt 609)

Çevrede yaşayanlar ise İdimalı'lar, Rodoslu yöneticiler, bazı kimlikleri belirtilmeyen halklar ve ticari ve iş icabı burada yaşayan çevreden gelen yabancılardır.

Kimliği bilinmeyen halklarla ilgili Koteitis, Patereus, isimleri yazıtlarda geçmektedir. İsimlerden İdimalılar ve Rodoslular da ayırt edilebilmektedir. (Yazıt 608)

Akyaka için çok değerli olarak kabul ettiğim İnişdibi'de bir duvarda bulunan yazıttan çok ilginç bilgiler gelmektedir. Bu taşın yarın bir inşaat sebebiyle kaybolmasından endişe ediyorum. Yetkililerin bu taşı oradan alıp koruma altına almasını burada belirtiyorum. (Yazıt 603)

Bu taşta İdima ismi yanında İdimalıların da ismi geçmektedir.

İdimalı Grammatikos (katip) Demetrios

İdimalı Antipatros oğlu Apollonios

Görüldüğü gibi İdimalılar memleketleri ve baba adları ile birlikte belirtilmektedir.

Burada yaşayan yabancıların ise sadece memleketi ve isimleri zikredilmektedir.

Halikarnassoslu Ekatios (Bodrum)

Mindoslu Nikias (Bodrum)

Kallipolisli Hekaton oğlu Dionisos (Kızılkaya, yakın olduğu için baba adı belirtilmekte)

Laodikalı Lisimakos (Denizli de kent, aynı isimde Konya Sarayönü'nde de kent var)

Bizanslı Papias (İstanbul)

Aynen bugünkü gibi dışarıdan gelen yabancılar bulunmaktadır. Bence en ilginci ve en uzak yerden geleni Papias, uzak bir coğrafyadan İstanbul'dan buraya gelmiş.…

Yeni İskele camii duvarında görülmüş ve bugün görünmeyen bir taşta yönetici olan Rodoslu Athanegoras ismi geçmektedir. (Yazıt 604. Yazılıtaş mahallesinde Rodoslu Rodokles'in mezar taşı görülmüştür. (Yazıt 611) Kozlukuyu'da bulunan bir yazıtta da strategos görevini yürüten Rodoslu Pratophon'dan söz edilmektedir. (Yazıt 602). Gene bugün Orman Kampı içinde bulunan bir yazıtta ise epistatis (?) görevini üstlenen Targilio Kırnis ismi geçmektedir.

Eski İskele'de bugün kayıp olan yazıtta Sedir Adalı Panito'nun mezar taşı görülmüştür. (Yazıt 612).

Bu bilgiler, Paris'te yaşayan ve kendisi ile mektuplaştığım Sayın GUY MEYER tarafından 1996 yılında tarafıma gönderilen ve yörenin tüm yazıtlarını özetleyen Almanca " INSCHRIFTEN GRIECHISHER STAEDTE AUS KLEIN ASIEN" 1991 Band 38 , içinde Wolfgang Blümel'in sayfa 145-155 makalesinden alınmıştır. Yazıt numaraları burada verilen numaralardır.

Sayın Guy Meyer'den aldığım son mektupta, Rodos ve Karya Bölgesi yazıtları konusunda Prof. A. Bresson'un çalıştığını öğrenmiş bulunuyorum. Belki onun araştırmalarından da yeni bilgilere ulaşırız.