BİR ZAMANLAR GÖKOVA KÖRFEZİNE

İSMİ VERİLEN AZİZ KOSMA

Mehmet BİLDİRİCİ

Gökova Akyaka'da bulunan Orman kampında gençlerin denize atladığı tramplenin yanında, tepeye çıkan bir merdiven vardır. Buradan çıkışta tepede şahane manzaralı geniş bir düzlük yer almaktadır. Burası çam ağaçları ile kaplı güzel bir piknik alanıdır.

Bu düzlüğün doğu ucu incelendiğinde, ikisi küçük ortada büyük bir yuvarlağın yer aldığı, üç apsisli bir kilisenin temelleri görülür. Araştırmacı George Bean'ın Carian Coast III adlı yayınında, burada Hagia (Aya) Kosma isimli bir aziz adına yapılmış bir kilisenin bulunduğu belirtilir. Kilise için verilen ebatlar ise 18 m x 27 m dir. Oldukça büyük bir yapı olmalıdır.

Doğuda kilisenin bir küçük ve bir büyük apsisin istinat duvarları aynen durmaktadır. Duvarlar kaba ve harçlı örme olup aralarında tuğla parçaları yer almaktadır. Erken Bizans dönemi yapısı olmalıdır.

İki apsis arasında tuğla duvarların ilk sıraları halen yerindedir. Tuğlalar ana 26 cm x 26 cm, kuzusu ise 13 cm x 26 cm olup, yükseklikleri 5 cm dir. Orman kampı içinde bu yapı ile ilgili işlemeli ve haç bulunan taşlar görülmektedir.

Erken Bizans döneminde yaşayan ve bir ara Körfeze ismi verilen ve adına kilise yapılan bu aziz kimdir?. Bu konuda hiç bilgi bulunmamakta idi.

05.06.2001 tarihinde Dünya Çevre Gününde "Gökova Akyakayı Sevenler Derneği" başkanı Sayın Heike Tholz Schmitz tarafından kuş gözleme gezisi düzenlendi. On kişinin katıldığı, benimde bulunduğum grup içinde Kimya Mühendisliği konusunda Proje üreten, Müşavir Firma sahibi Michael Hyland de bulunuyordu. Aslen İrlandalı olan ve Almanya'da yaşayan Hyland tarihe de çok meraklı idi. Kuş gözleme etkinliğinin ardından grup olarak tüm tarihi kalıntıları ve kaya mezarları birlikte inceledik. Bu kilise incelendiğinde Aya Kosma hakkında bilgi sahibi olmadığımızı belirttim. Aynı yıl içinde genç yaşta hayatını kaybeden Michael Hyland (1946-2001) internet ile bu aziz hakkında aşağıdaki bilgileri gönderdi.

"Aslında Aziz Kosma ve Aziz Damian hakkında bilinen fazla bir şey yoktur. Üçüncü yüzyıl sonunda Suriye'de Cyr kentinde pagan Roma İmparatoru Diocletian döneminde Hıristiyan inancı taşıdığı için şehit edildiği bilinmektedir. Geleneksel bilgiler kendilerinin hekimlik yaptıkları ve bu hizmetleri para karşılığı yapmadıklarını belirtmektedir. Kendilerinin şehit edilmesi üzerine kültlerinin doğu ve batıya hızla yayıldığı görülmektedir. İlk kilise İstanbul'da yapılmış ve hacıların barınağı ve tedavilerinin yapıldığı bir merkez olmuştur. Evangelist Luke ile birlikte özellikle kısır kadınların koruyucusu ve doktorların patron azizi olmuşlardır.

Bununla beraber başka bir geleneğe göre 3. Yüzyıl içinde Kilikya'da (Adana ve çevresi) denize atılarak şehit edilmiştir. Akyaka'da deniz kenarına yapılan bu kilise bu olayı canlandırmak için yapılmış olmalıdır.

Almanya'da Aziz Kosma ve Aziz Damian hekimliğin patron azizleri olup, adlarına yapılmış kiliselerin tarihi 7. Ve 6. Yüzyıla kadar gitmektedir.

Bu değerli bilgilerden Aziz Kosma adına yapılmış bu kilisenin erken Bizans döneminde önemli bir dini merkez olduğu ve özellikle çocuğu olmayan kadınların ziyaret ettiği bir mekan olduğu düşünülebilir.